Skip to content

Instantly share code, notes, and snippets.

@norwd
Last active February 18, 2025 02:27
Show Gist options
  • Save norwd/d44101f2ac807a0830cdb8364a3f2141 to your computer and use it in GitHub Desktop.
Save norwd/d44101f2ac807a0830cdb8364a3f2141 to your computer and use it in GitHub Desktop.
Програмэто эн сэд пор традуки нормайн литэройн дэ Эспэранто эн ла уникодан прэзэнтон цирилан.
#!/bin/sed -f
#
# Ĉi tiu verko estas markita per "CC0 1.0" (t.e. publika havaĵo).
# https://eo.wikipedia.org/wiki/Krea_Komunaĵo
#
# La skripto tradukas la literojn de la norma Esperanto en la literojn
# de la cirila alfabeto, pli malpli laŭ la tradicia transliterumo:
# https://eo.wikipedia.org/wiki/Transliterumo_de_Esperanto
#
# Neesperantaj signoj restas senŝanĝaj.
#
# Ekzempla uzo:
# $ echo 'Eĥo-ŝanĝo!' | эспэранто.sed
# > Эхо-шанӝо!
#
# Vidu ankaŭ la similan programeton "sxava.sed" verkita de Sergio
# Pokrovskij ĉirkaŭ 2017:
# https://kovro.heliohost.org/eo/tools/Sxava/sxava.sed aŭ
# https://gist.github.com/norwd/8575a47e9890e451424fca00527b50cc
#
# X-sistemo
s/CX/Ĉ/g
s/Cx/Ĉ/g
s/cx/ĉ/g
s/GX/Ĝ/g
s/Gx/Ĝ/g
s/gx/ĝ/g
s/HX/Ĥ/g
s/Hx/Ĥ/g
s/hx/ĥ/g
s/JX/Ĵ/g
s/Jx/Ĵ/g
s/jx/ĵ/g
s/SX/Ŝ/g
s/Sx/Ŝ/g
s/sx/ŝ/g
s/UX/Ŭ/g
s/Ux/Ŭ/g
s/ux/ŭ/g
# Digrafoj
s/JA/Я/g
s/Ja/Я/g
s/ja/я/g
s/JE/Е/g
s/Je/Е/g
s/je/е/g
s/JI/Ї/g
s/Ji/Ї/g
s/ji/ї/g
s/JO/Ё/g
s/Jo/Ё/g
s/jo/ё/g
s/JU/Ю/g
s/Ju/Ю/g
s/ju/ю/g
# Cirilaj literoj
s/A/А/g
s/a/а/g
s/B/Б/g
s/b/б/g
s/C/Ц/g
s/c/ц/g
s/Ĉ/Ч/g
s/ĉ/ч/g
s/D/Д/g
s/d/д/g
s/E/Э/g
s/e/э/g
s/F/Ф/g
s/f/ф/g
s/G/Г/g
s/g/г/g
s/Ĝ/Ӝ/g
s/ĝ/ӝ/g
s/H/Һ/g
s/h/һ/g
s/Ĥ/Х/g
s/ĥ/х/g
s/I/И/g
s/i/и/g
s/J/Й/g
s/j/й/g
s/Ĵ/Ж/g
s/ĵ/ж/g
s/K/К/g
s/k/к/g
s/L/Л/g
s/l/л/g
s/M/М/g
s/m/м/g
s/N/Н/g
s/n/н/g
s/O/О/g
s/o/о/g
s/P/П/g
s/p/п/g
s/R/Р/g
s/r/р/g
s/S/С/g
s/s/с/g
s/Ŝ/Ш/g
s/ŝ/ш/g
s/T/Т/g
s/t/т/g
s/U/У/g
s/u/у/g
s/Ŭ/Ў/g
s/ŭ/ў/g
s/V/В/g
s/v/в/g
s/Z/З/g
s/z/з/g
@norwd
Copy link
Author

norwd commented Feb 18, 2025

Notu, ĉi tio estas bazita sur, sed ne tute la sama kiel, la transliterumo je Vikipedio:

Mi uzis Ӝ ӝ anstataŭ Џ џ, ĉar tio legas pli bone laŭ mi. Kaj kiam mi skribas per la manoj mi uzas Г г kun ĉapelo (U+0302) anstataŭ Һ һ.

@norwd
Copy link
Author

norwd commented Feb 18, 2025

Ankaŭ notu ke mi aldonis la literojn Я, Е, Ї, Ё, kaj Ю por JA, JE, JE, JO, kaj JU. Se mi trovis pli da tiaj digrafoj, mi aldonis ĝin.

@norwd
Copy link
Author

norwd commented Feb 18, 2025

Ekzempla teksto troveblas sube:

ФУНДАМЭНТО ДЭ ЭСПЭРАНТО

Антаўпароло

Пор кэ лингво интэрнациа пову бонэ кай рэгулэ прогрэсади кай пор кэ ӝи һаву плэнан цэртэцон, кэ ӝи нэниам дисфалос кай иа фациланима пашо дэ ӝиай амикой эстонтай нэ дэтруос ла лаборойн дэ ӝиай амикой эстинтай, ― эстас плэй нэцэса антаў чио уну кондичо: ла экзистадо дэ кларэ дифинита, нэниам тушэбла кай нэниам шанӝэбла Фундамэнто дэ ла лингво. Киам ниа лингво эстос официалэ акцэптита дэ ла рэгистарой дэ ла плэй чэфай рэгной кай тиуй чи рэгистарой пэр спэциала лэӝо гарантиос ал Эспэранто тутэ цэртан вивон кай узатэцон кай плэнан сэнданӝэрэцон контраў чиуй пэрсонай каприцой аў диспутой, тиам аўторитата комитато, интэрконсэнтэ элэктита дэ тиуй рэгистарой, һавос ла райтон фари эн ла фундамэнто дэ ла лингво уну фоён пор чиам чиуйн дэзиритайн шанӝойн, сэ тиай шанӝой монтриӝос нэцэсай; сэд ӝис тиу тэмпо ла фундамэнто дэ Эспэранто дэвас плэй сэвэрэ рэсти абсолутэ сэншанӝа, чар сэвэра нэтушэблэцо дэ ниа фундамэнто эстас ла плэй грава каўзо дэ ниа ӝиснуна прогрэсадо кай ла плэй грава кондичо пор ниа рэгула кай паца прогрэсадо эстонта. Нэниу пэрсоно кай нэниу социэто дэвас һави ла райтон арбитрэ фари эн ниа Фундамэнто иун эч плэй малграндан шанӝон! Тиун чи трэ граван принципон ла эспэрантистой волу чиам бонэ мэмори кай контраў ла эктушо дэ тиу чи принципо или волу чиам энэргиэ батали, чар ла момэнто, эн киу ни эктушус тиун принципон, эстус ла комэнцо дэ ниа морто.

Лаў силэнта интэрконсэнто дэ чиуй эспэрантистой ям дэ трэ лонга тэмпо ла сэквантай три вэркой эстас ригардатай киэл фундамэнто дэ Эспэранто:

  1. Ла 16-рэгула граматико;
  2. ла «Унивэрсала Вортаро»;
  3. ла «Экзэрцаро».

Тиуйн чи три вэркойн ла аўторо дэ Эспэранто ригардадис чиам киэл лэӝойн пор ли, кай малграў офтай тэнтой кай дэлогой ли нэниам пэрмэсис ал си (алмэнаў консциэ) эч ла плэй малграндан пэкон контраў тиуй чи лэӝой; ли эспэрас, кэ про ла боно дэ ниа афэро анкаў чиуй алиай эспэрантистой чиам ригардадос тиуйн чи три вэркойн киэл ла солан лэӝан кай нэтушэблан фундамэнтон дэ Эспэранто.

Пор кэ иа рэгно эсту форта кай глора кай пову санэ дисволвиӝади, эстас нэцэсэ, кэ чиу рэгнано сциу, кэ ли нэниам дэпэндос дэ ла каприцой дэ тиу аў алиа пэрсоно, сэд дэвас обэи чиам нур кларайн, тутэ дифинитайн фундамэнтайн лэӝойн дэ сиа ландо, киуй эстас эгалэ дэвигай пор ла рэгантой кай рэгатой кай эн киуй нэниу һавас ла райтон фари арбитрэ лаў пэрсона бонтрово иан шанӝон аў алдонон. Тиэл самэ пор кэ ниа афэро бонэ прогрэсаду, эстас нэцэсэ, кэ чиу эспэрантисто һаву ла плэнан цэртэцон, кэ лэӝодонанто пор ли чиам эстос нэ иа пэрсоно, сэд иа кларэ дифинита вэрко. Тиал, пор мэти финон ал чиуй малкомпрэниӝой кай диспутой, кай пор кэ чиу эспэрантисто сциу тутэ кларэ, пэр кио ли дэвас эн чио син гвиди, ла аўторо дэ Эспэранто дэцидис нун элдони эн формо дэ уну либро тиуйн три вэркойн, киуй лаў силэнта интэрконсэнто дэ чиуй эспэрантистой ям дэ лонгэ фариӝис фундамэнто пор Эспэранто, кай ли пэтас, кэ ла окулой дэ чиуй эспэрантистой эсту чиам турнатай нэ ал ли, сэд ал тиу чи либро. Ӝис ла тэмпо, киам иа пор чиуй аўторитата кай нэдиспутэбла институцио дэцидос алиэ, чио, кио тровиӝас эн тиу чи либро, дэвас эсти ригардата киэл дэвига пор чиуй; чио, кио эстас контраў тиу чи либро, дэвас эсти ригардата киэл малбона, сэ ӝи эч апартэнус ал ла плумо дэ ла аўторо дэ Эспэранто мэм. Нур ла супрэ номитай три вэркой публикигитай эн ла либро «Фундамэнто дэ Эспэранто», дэвас эсти ригардатай киэл официалай; чио алиа, кион ми вэркис аў вэркос, консилас, корэктас, апробас к. т. п., эстас нур вэркой приватай, киуйн ла эспэрантистой ― сэ или тровас тион чи утила пор ла унуэцо дэ ниа афэро ― повас ригардади киэл модэла, сэд нэ киэл дэвига.

Һавантэ ла карактэрон дэ фундамэнто, ла три вэркой рэпрэситай эн тиу чи либро дэвас антаў чио эсти нэтушэблай. Тиал ла лэгантой нэ миру, кэ или тровос эн ла нациа традуко дэ дивэрсай вортой эн тиу чи либро (прэципэ эн ла англа парто) тутэ нэкорэктитэ тиуйн самайн эраройн, киуй син тровис эн ла унуа элдоно дэ ла « Унивэрсала Вортаро ». Ми пэрмэсис ал ми нур корэкти ла прэсэраройн; сэд сэ иа ворто эстис эрарэ аў нэлэртэ традукита, ми ӝин ласис эн тиу чи либро тутэ сэншанӝэ; чар сэ ми волус плибониги, тио чи ям эстус шанӝо, киу повус каўзи диспутойн кай киу эн вэрко фундамэнта нэ повас эсти толэрата. Ла фундамэнто дэвас рэсти сэвэрэ нэтушэбла эч кунэ кун сиай эрарой. Ла эрарэцо эн ла нациа традуко дэ тиу аў алиа ворто нэ прэзэнтас грандан малфэличон, чар, компарантэ ла кун тэкстан традукон эн ла алиай лингвой, они фацилэ тровос ла вэран сэнцон дэ чиу ворто; сэд сэнкомпарэ пли грандан данӝэрон прэзэнтус ла шанӝадо дэ ла традуко дэ иа ворто, чар, пэрдинтэ ла сэвэран нэтушэблэцон, ла вэрко пэрдус сиан экстэрординарэ нэцэсан карактэрон дэ догма фундамэнтэцо, кай, тровантэ эн уну элдоно алиан традукон ол эн алиа, ла узанто нэ һавус ла цэртэцон, кэ ми моргаў нэ фарос иан алиан шанӝон, кай ли пэрдус сиан конфидон кай апогон. Ал чиу, киу монтрос ал ми иан нэбонан эспримон эн ла Фундамэнта либро, ми рэспондос транквилэ: ес, ӝи эстас эраро, сэд ӝи дэвас рэсти нэтушэбла, чар ӝи апартэнас ал ла фундамэнта докумэнто, эн киу нэниу һавас ла райтон фари иан шанӝон.

Ла « Фундамэнто дэ Эспэранто » тутэ нэ дэвас эсти ригардата киэл ла плэй бона лэрнолибро кай вортаро дэ Эспэранто. Һо, нэ! Киу волас пэрфэктиӝи эн Эспэранто, ал тиу ми рэкомэндас ла дивэрсайн лэрнолибройн кай вортаройн, мултэ пли бонайн кай пли вастайн, киуй эстас элдонитай дэ ниай плэй компэтэнтай амикой пор чиу нацио апартэ кай эл киуй ла плэй гравай эстас элдонитай трэ бонэ кай зоргэмэ, суб миа пэрсона контроло кай кунһэлпо. Сэд ла «Фундамэнто дэ Эспэранто» дэвас тровиӝи эн ла маной дэ чиу бона эспэрантисто киэл константа гвида докумэнто, пор кэ ли бонэ эллэрну кай пэр офта энригардадо константэ мэморигаду ал си, кио эн ниа лингво эстас официала кай нэтушэбла, пор кэ ли пову чиам бонэ дистинги ла вортойн кай рэгулойн официалайн, киуй дэвас тровиӝи эн чиуй лэрновэркой дэ Эспэранто, дэ ла вортой кай рэгулой рэкомэндатай приватэ, киуй эблэ нэ ал чиуй эспэрантистой эстас конатай аў эблэ нэ дэ чиуй эстас апробатай. Ла «Фундамэнто дэ Эспэранто» дэвас тровиӝи эн ла маной дэ чиу эспэрантисто киэл константа контролило, киу гардос лин дэ дэфланкиӝадо дэ ла воё дэ унуэцо.

Ми дирис, кэ ла фундамэнто дэ ниа лингво дэвас эсти абсолутэ нэтушэбла, сэ эч шайнус ал ни, кэ тиу аў алиа пункто эстас сэндубэ эрара. Тио чи повус наски ла пэнсон, кэ ниа лингво рэстос чиам ригида кай нэниам дисволвиӝос... Һо, нэ! Малграў ла сэвэра нэтушэблэцо дэ ла фундамэнто, ниа лингво һавос ла плэнан эблон нэ солэ константэ ричиӝади, сэд эч константэ плибониӝади кай пэрфэктиӝади; ла нэтушэблэцо дэ ла фундамэнто нур гарантиос ал ни константэ, кэ тиу пэрфэктиӝадо фариӝадос нэ пэр арбитра, интэрбатала кай руинига ромпадо кай шанӝадо, нэ пэр нулигадо аў сэнтаўгигадо дэ ниа ӝиснуна литэратуро, сэд пэр воё натура, сэнконфуза кай сэнданӝэра. Пли дэталэ ми паролос при тио чи эн ла Булоня конгрэсо; нун ми дирос при тио чи нур кэлкайн вортойн, пор кэ миа опинио нэ шайну тро парадокса:

  1. Ричигади ла лингвон пэр новай вортой они повас ям нун, пэр консилиӝадо кун тиуй пэрсоной, киуй эстас ригардатай киэл ла плэй аўторитатай эн ниа лингво, кай зоргантэ при тио, кэ чиуй узу тиуйн вортойн эн ла сама формо; сэд тиуй чи вортой дэвас эсти нур рэкомэндатай, нэ алтрудатай; они дэвас илин узади нур эн ла литэратуро; сэд эн корэспондадо кун пэрсоной нэконатай эстас бонэ чиам пэни узади нур вортойн эл ла « Фундамэнто » чар нур при тиай вортой ни повас эсти цэртай, кэ ниа адрэсато илин нэпрэ тровос эн сиа вортаро. Нур иам постэ, киам ла плэй гранда парто дэ ла новай вортой эстос ям тутэ матура, иа аўторитата институцио энкондукос илин эн ла вортарон официалан, киэл «Алдонон ал ла Фундамэнто»
  2. Сэ иа аўторитата цэнтра институцио тровос, кэ тиу аў алиа ворто аў рэгуло эн ниа лингво эстас тро нэопортуна, ӝи нэ дэвос фориги аў шанӝи ла диритан формон, сэд ӝи повос пропони формон нован, киун ӝи рэкомэндос узади паралэлэ кун ла формо малнова. Кун ла тэмпо ла формо нова иом пост иом элпушос ла формон малнован, киу фариӝос архаисмо, киэл ни тион чи видас эн чиу натура лингво. Сэд, прэзэнтантэ партон дэ ла фундамэнто, тиуй чи архаисмой нэниам эстос элжэтитай, сэд чиам эстос прэсатай эн чиуй лэрнолиброй кай вортарой самтэмпэ кун ла формой новай, кай тиаманиэрэ ни һавос ла цэртэцон, кэ эч чэ ла плэй гранда пэрфэктиӝадо ла унуэцо дэ Эспэранто нэниам эстос ромпата кай нэниу вэрко Эспэранта эч эл ла плэй фруа тэмпо иам пэрдос сиан валорон кай компрэнэблэцон пор ла эстонтай гэнэрациой.

Ми монтрис эн принципо, киаманиэрэ ла сэвэра нэтушэблэцо дэ ла «Фундамэнто» гардос чиам ла унуэцон дэ ниа лингво, нэ малһэлпантэ тамэн ал ла лингво нэ солэ ричиӝади, сэд эч константэ пэрфэктиӝади. Сэд эн ла практико ни (про каўзой ям мултайн фоёйн припаролитай) дэвас компрэнэблэ эсти трэ сингардай кун чиа «пэрфэктигадо» дэ ла лингво:

  1. ни дэвас тион чи фари нэ фациланимэ, сэд нур эн оказой дэ эфэктива нэцэсэцо;
  2. фари тион чи (пост матура приюӝадо) повас нэ апартай пэрсоной, сэд нур иа цэнтра институцио, киу һавос нэдиспутэблан аўторитатэцон пор ла тута эспэрантистаро.

Ми финас до пэр ла енай вортой:

  1. про ла унуэцо дэ ниа афэро чиу бона эспэрантисто дэвас антаў чио бонэ кони ла фундамэнтон дэ ниа лингво;
  2. ла фундамэнто дэ ниа лингво дэвас рэсти пор чиам нэтушэбла;
  3. ӝис ла тэмпо киам аўторитата цэнтра институцио дэцидос плиграндиги (нэниам шанӝи!) ла ӝиснунан фундамэнтон пэр официалиго дэ новай вортой аў рэгулой, чио бона, кио нэ тровиӝас эн ла «Фундамэнто дэ Эспэранто», дэвас эсти ригардата нэ киэл дэвига, сэд нур киэл рэкомэндата.

Ла идэой, киуйн ми супрэ эспримис при ла Фундамэнто дэ Эспэранто, прэзэнтас думэ нур миан приватан опинион. Лэӝан санкцион или рицэвос нур эн тиа оказо, сэ или эстос акцэптитай дэ ла унуа интэрнациа конгрэсо дэ эспэрантистой, ал киу тиу чи вэрко кунэ кун сиа антаўпароло эстос прэзэнтита.

Л. ЗАМЭНҺОФ.

Варсовио, Юлио 1905.

Sign up for free to join this conversation on GitHub. Already have an account? Sign in to comment