aesthetics-book.txt

—BOOK—

ΠΛΑΤΩΝΑΣ

Τέχνη = ικανότητα να κάνουμε κάτι που προυποθέτει ασυνήθιστη επιδεξιότητα και εξειδίκευση
Διαχωρίζει σε: αποθησαυριστικές και δημιουργικές/παραγωγικές

(Σωκράτης -> δεν θεσπίζει κατηγορία για εικαστικές τέχνες. Ότι αφορά μουσική και μέτρο = ποίηση)

* Σήμερα χρησιμοποιούμε τον όρο τέχνη μόνο για εικαστικές τέχνες

Ανώτερη τέχνη = πολιτική | δεν έχει ξεκάθαρο λόγο ύπαρξης (όπως πχ παραγωγή παπουτσιών) και οι θεσμοί που καλείται να δημιουργήσει ένας νομοθέτης πρέπει να αντέξουν στο χρόνο

Οι παραγωγικές τέχνες είναι μία μορφή μίμησης: Ο τεχνίτης στηρίζεται στα σχέδια για να δημιουργήσει κάτι 
Και ο μουσικός μιμείται τη θεική αρμονία 

Γίνεται μίμηση μιας υπερ-μορφής του αντικειμένου η οποία έχει ιδανικές ιδιότητες και την ιδανική του κατάσταση ώστε να γίνεται τέλεια η εκπλήρωση της λειτουργίας του.

Η μίμηση είναι παραπλήσια του όρου ”Αντιπροσώπευση”

Άρα τα παραγόμενα πράγματα είναι 2 ειδών: υλικά αντικείμενα και είδωλα ονείρων ή θεικών μορφών (πχ ζωγραφιές που παράγει ο άνθρωπος)

Στενή λειτουργία μίμησης -> Δημιουργία απατηλής ομοιότητας: χάσιμο πληροφορίας - ένα υλικό μαχαίρι είναι λιγότερο πραγματικό και χρήσιμο από ένα ιδανικό μαχαίρι.

Όταν κολακεύουμε τα πράγματα τα παρουσιάζουμε καλύτερα από ότι είναι.

Συχνά καλλιτέχνες και επιστήμονες μιμούνται επειδή δεν έχουν πλήρης επίγνωση του τι ακριβώς κάνουν — αυτό μπορεί να έχει χρήσιμα ή καταστροφικά αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα στα παλιά χρόνια δεν ήταν τόσο καταστροφικά αν κάτι γινόταν λάθος για τον προφανή λόγο της περιπλοκότητας του σημερινού κόσμου.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
Δίνει απαντήσεις σε απόψεις του Πλάτωνα:
Τρία είδη σκέψης: γνώση(θεωρία) - πράξη(πράξις) - δημιουργία(ποίησης)

Διαχωρίζει την μιμητική τέχνη σε: 1) Μίμηση οπτικών εμφανίσεων μέσω χρώματος και σχεδίου (ζωγραφιές) και 2) Μίμηση ανθρώπινων πράξεων με τη βοήθεια του στίχου.
Άρα για να κατανοήσουμε την ποιητική τέχνη πρέπει να κατανοήσουμε τα στοιχεία τα οποία κάνουν μια τραγωδία “καλή”.

Αρχικά οι άνθρωποι παρακολουθούν τραγωδίες γιατί δεν έχει βρεθεί υποκατάστατο που δίνει την ίδια ηδονή  — η απόλαυση τους δηλαδή είναι μοναδική.
Η μίμηση που γίνεται σε μια τραγωδία μας αρέσει επειδή την αναγνωρίζουμε και είναι μια ειδική περίπτωση μάθησης.

Αυτή η ευχαρίστηση που μας δίνει η τέχνη της ποίησης/ραψωδίας είναι στην ίδια τάξη με το να μάθουμε κάτι.

Επιπλέον, οι πράξεις που παρουσιάζονται σε μια τραγωδία είναι μεγάλης σημασίας επειδή 1) Είναι ανθρώπινες και 2) Είναι σημαντικά (ιστορικά ή όχι) γεγονότα. Τα διαφορετικά γεγονότα που παρουσιάζονται δίνουν διαφορετικές μιμητικές ηδονές (οι οποίες υπάγονται στην οικογένεια των μιμητικών)

Απόλαυση τραγωδίας = μελωδία και ρυθμός
Όταν η τραγωδία είναι διακεκριμένα καλυτερη -> δίνει μεγαλύτερη ένταση στην απόλαυση που νιώθει ο άνρθωπος

Προσπαθεί να αποδείξει ότι μια καλή τραγωδία έχει τυποποιημένη-κανονική διάταξη ώστε να δίνει ολοκληρωμένη εποπτοιία της δράσης και να δίνει τη μεγαλύτερη ηδονή.

Για να είναι καλή η διάταξη της πλοκής και η παρουσίαση-μίμηση των πράξεων, τόσο εκτενέστερες θα πρέπει να είναι οι γνώσεις των ποιητών.

ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΣΜΟΣ
Τα έργα της ζωγραφικής στην Αναγέννηση έχουν το εντυπωσιακό γνώρισμα πως είναι δημιουργημένα βάση εκτενείς εμπειρικής έρευνας σε συνδυασμό με συστηματικό ενδιαφέρον για τη θεωρία (συσχέτιση τεχνών με επιστήμες)

Γλυπτική και ζωγραφική: Κατά κάποια άποψη η ζωγραφική είναι πιο δύσκολη γιατί παρουσιάζει βάθος χωρίς να υπάρχει στην πραγματικότητα (2-διάστατος καμβάς).
Και οι δυο τέχνες χρειάζονται πέρα από πρακτική ικανότητα, κατανόηση του κόσμου. Για αυτόν τον λόγο οι αρχαίοι δεν άφηναν τους δούλους να ζωγραφίζουν. Οι Καλλιτέχνες-επιστήμονες πρέπει να γνωρίζουν τους νόμους της φύσης για να αποτυπώσουν κάτι σωστά | ενασχόληση ζωγράφων με εφαρμοσμένα μαθηματικά για κατανόηση προοπτικής και αναλογιών.

Η ομορφια παρουσιάζεται ως ένα σύνολο στο οποίο διακρίνεται αρμονία και κανένα στοιχείο ή αντικείμενο δε μπορεί να προσθαφαιρεθεί χωρίς να καταστραφεί αυτή η αρμονία. Αυτή η αρμονία θα πρέπει επίσης να είναι άμεσα αντιληπτή.

Ο Λεονάρντο απορρίπτει την αντίληψη πως η εμπειρική γνώση είναι ανεξάρτητη από την θεωρητική-επιστημονική.
- Η ζωγραφική είναι επιστήμη
- Ο ζωγράφος πρέπει να γνωρίζει και την “Επιστήμη του Ανθρώπου”, δηλαδή να ξέρει πως εκφράζονται οι άνρθωποι, τις χειρονομίες και τις λεπτές κινήσεις του σώματος.
- Η αναπαράσταση της πραγματικότητας στη ζωγραφική είναι πιο πιστή από την αντίστοιχη αναπαράσταση στη ποίηση

Ντυρέρ -> Ομορφία = μέσο ανάμεσα από διάφορα άκρα. Επίσης σχετίζεται με τη χρησιμότητα ενός πράγματος και την “συμφωνία” του με κάποιο άλλο

Υπάρχει πρόβλημα στην εξέταση των ωραίων πραγμάτων ενός συνόλου. Πρέπει να ελέγξουμε μόνο τα ωραία πράγματα χωρίς να επιβάλλουμε a priori αντιλήψεις. Όμως, δεν υπάρχει ένα μόνο ιδανικό σύνολο αναλογιών, ούτε σταθερή ποικιλία ελκυστικών ανθρώπινων τύπων — είτε εξετάζονται από τον ίδιο είτε εξετάζεται από διαφορετικούς ανθρώπους.

Στην Αναγέννηση, οι δυνάμεις του καλλιτέχνη θεωρούνται λίγο εώς καθόλου εξαρτώμενες από θεική έμπνευση και περισσότερο ως έμφυτη και καλλιεργήσιμη ιδιοφυία.

ΧΙΟΥΜ
Αφού η ομορφία δεν μπορεί να οριστεί και γίνεται αντιληπτή μόνο μέσω του γούστου, είναι απλά μια μορφή ευχαρίστησης.

Τα συναισθήματα που νιώθει ένας άνρθωπος είναι “ήρεμα” ή “βίαια”

Ένα μεγάλο μέρος της ομορφίας βασίζεται από την εξυπηρετικότητα ή την χρησιμότητα ενός πράγματος σε σχέση με κάποιον συγκεκριμένο σκοπό. — Ο Χιούμ δεν ανάγει την ομορφιά στην χρησιμότητα πλήρως.

Οι διαφορές του γούστου στον κόσμο φαίνονται με τη πρώτη ματιά αλλά γίνονται ακόμα μεγαλύτερες με προσεκτική παρατήρηση και σκέψη.

Μπορούμε να διαχωρίσουμε το γόυστο σε καλό ή κακό όσο αφορά την ρητορική και την ηθική; Κάθε νους αντιλαμβάνεται μια διαφορετική ομορφιά. Οι αρχές της κριτικής βασίζονται στην εμπειρία ζωής του κάθε ανθρώπου και μπορούν να βρεθούν μόνο επαγωγικά. Η γενίκευση τέτοιας παρατήρησης προυποθέτει πως η ανθρώπινη φύση έχει δημιουργηθεί με κοινές αρχές, αλλά δεν σημαίνει ότι είναι ίδιος ο τρόπος συγκίνησης και ευαισθησίας κάθε ανθρώπου.

ΚΑΝΤ - ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΩΡΑΙΟΥ
Τρεις τρόποι συνειδητοποίησης: γνώση - επιθυμία - συναίσθημα

Διαχωρίζει: Ωραίο - Υπέροχο

Όταν η ικανοποίηση από ένα αντικείμενο συνδέεται από την επιθυμία μας να υπάρχει αυτό το αντικείμενο, τότε η ικανοποίηση ονομάζεται ιδιοτέλεια.

Η καλαισθησία δεν είναι γνωστική κρίση γιατί ούτε διατυπώνει ούτε συνδέει έννοιες. Η ικανοποίηση από το ωραίο είναι η μόνη ανιδιοτελείς ικανοποίηση.

Αφού η ικανοποίηση αυτή είναι ανιδιοτελείς, μπορούμε να υποθέσουμε ότι (προσωπικά) βρήκαμε κάτι που τους (νομίζουμε ότι) τους ικανοποιεί όλους, γι’αυτό μιλάμε γενικά “Αυτό είναι ωραίο” αντί για “Αυτό μου προκαλεί μια ανιδιοτελής ικανοποίηση” — υποκειμενική καθολικότητα.

Δεν είναι δυνατόν να υπάρξει κάποιος κανόνας που να αναγκάζει κάποιον να αναγνωρίζει κάτι ως ωραίο, ωστόσο η αισθητική ικανοποίηση γίνεται να παρουσιαστεί σε όλους τους ανθρώπους, από την πραγματικότητα ή από την φαντασία.

Μπορούμε να βρούμε ωραιότητα σε ένα αντικείμενο είτε αυτό έχει σκοπό είτε όχι (είτε το φανταζόμαστε πως έχει)
Το ωραίο παρότι έχει αναγκαίο δεσμό με την ικανοποίηση, η αισθητική ηδονή (δηλαδή η ηδονή από το ωραίο) δεν σχετίζεται ούτε με αισθήσεις ούτε στην διάνοια — είναι κάτι άλλο.

Η ανάλυση του υπέροχου είναι δύσκολη: υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο μαθηματικό υπέροχο που μας καταπλήσσει λόγω μεγεθών που φαίνονται πελώρια και στο δυναμικό υπέροχο το οποίο μας καταπλήσσει γιατί φαίνεται να έχει πλήρης κυριαρχία πάνω σε εμάς.

Περί αξιολόγησης μεγεθών, εκτός των αριθμών υπάρχει και η “αισθητική εκτίμηση”. Με μία μόνο ματιά ο νους και η φαντασία προσπαθούν να καταλάβουν ολόκληρη την κατάσταση και έτσι φτάνοντας στα άκρα, αποκαλύπτεται αν υπάρχει αποτυχία ή ακαταλληλότητα.

Το υπέροχο περιέχει μια οδύνη η οποία μετατρέπεται σε ηδονή λόγω της διαφοράς της φαντασίας και του λόγου, την οποία μπορούμε να την εκτιμήσουμε λόγω της μεγαλοσύνης μας ως έλλογα όντα.

Ωραίο -> αρμονία συσχέτισης με φαντασία 
Υπέροχο -> σύγκρουση συσχέτισης με φαντασία (αναγκαιότητα αποδοχής αλήθειας)